ใครที่ยังหลงเชื่อว่า “ศาลโลก” หรือ International Court of Justice (ICJ) คือเวทีแห่งความยุติธรรมสูงสุดของมวลมนุษยชาติ คงต้องกลับไปทบทวนกันใหม่ เพราะในสนามแห่งความจริง ความยุติธรรมกับอำนาจบังคับใช้เป็นคนละเรื่องกัน
หลายชาติ รวมถึงประเทศไทย รู้ซึ้งถึงรสชาติของกระบวนการ ICJ มาแล้วไม่น้อย ไม่ใช่เพราะกระบวนการล่าช้า ใช้เวลาพิจารณาเป็นปีหรือเป็นทศวรรษ ไม่ใช่เพราะผู้พิพากษาบางรายมาจากการแต่งตั้งเชิงการเมืองที่ยากจะปฏิเสธกลิ่นไอผลประโยชน์แห่งรัฐต้นทาง แต่ปัญหาหลักอยู่ที่ ต่อให้ชนะ…แล้วจะทำอย่างไร
ย้อนคดีนิการากัวกับสหรัฐอเมริกาในปี 1984 ศาลโลกตัดสินว่าสหรัฐอเมริกามีความผิดฐานละเมิดอธิปไตยนิการากัว แต่เกิดอะไรขึ้น รัฐบาลวอชิงตันเพิกเฉยต่อคำตัดสินอย่างสง่างาม และคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติที่มีอำนาจบังคับใช้กลับไร้น้ำยาเพราะสิทธิยับยั้งจากสมาชิกถาวร สุดท้าย คำตัดสินจึงกลายเป็นกระดาษเปล่าที่ไร้ผลในทางปฏิบัติ
ในบริบทไทยกัมพูชา ณ วันนี้ กัมพูชามุ่งหน้ายื่นศาลโลกว่าด้วยข้อพิพาท 4 จุด ทั้งช่องบก ปราสาทตาเมือนธม ตาเมือนโต๊ด และตาควาย แต่ขอถามเถอะ หากไทยซึ่งไม่ยอมรับอำนาจบังคับของ ICJ แล้วจะเกิดอะไรขึ้น คำตอบง่ายมาก ต่อให้ตัดสินก็ไม่สามารถบังคับได้
ยิ่งกว่านั้น ICJ เคยถูกวิจารณ์หนักว่าเป็นศาลที่ชอบตัดสินแบบแบ่งครึ่ง เพื่อหลีกเลี่ยงความขัดแย้งใหญ่ขึ้น สุดท้ายแทนที่จะให้ความกระจ่างกลับสร้างเงื่อนไขใหม่แห่งความคลุมเครือ
จำได้ไหม คดีปราสาทพระวิหารปี 1962 ICJ ตัดสินยกปราสาทให้กัมพูชา แต่ไม่ได้ชี้ขาดเขตแดนรอบปราสาท ผลคือเกิดข้อพิพาทซ้ำซ้อนยืดเยื้อถึงปี 2008 ถึง 2011 และยังคงเป็นบาดแผลเรื้อรังในประชาคมไทยจนถึงปัจจุบัน
ดังนั้นที่รัฐบาลไทยประกาศยืนยันจะไม่ยอมรับกระบวนการศาลโลก และเดินหน้าผ่านกลไกทวิภาคี เช่น คณะกรรมาธิการเขตแดน JBC หาใช่ความดื้อรั้นไม่ แต่คือการเลือกทางที่มีโอกาสคลี่คลายได้จริง และมีความเป็นธรรมต่อประชาชนในพื้นที่ชายแดนมากกว่าการเล่นในเวทีที่ขาดดุลอำนาจโดยสิ้นเชิง
พูดกันตรงๆ โลกปัจจุบันนี้ ศาลโลกไม่ใช่เวทีเหนือรัฐ แต่ยังคงเป็นเครื่องมือระหว่างรัฐที่ใครใช้เป็นก็ได้เปรียบ ใครใช้ไม่เป็นก็กลายเป็นผู้แพ้เชิงภาพลักษณ์ และที่สำคัญที่สุด ศาลนี้ยังคงเป็นเวทีทางการเมืองมากกว่าศาลแห่งหลักนิติธรรมที่แท้จริง
จงระวังให้ดี บนเวทีศาลโลกนี้ ไม่ใช่แค่ข้อกฎหมายที่สำคัญ แต่ข้อได้เปรียบเชิงการทูตและการเมืองต่างหากที่อาจชี้ขาดเกมได้โดยไม่รู้ตัว
