การแก้ไขหรือยกร่างรัฐธรรมนูญใหม่ยากขึ้นเรื่อย ๆ และส่อเค้าอาจไม่เกิดขึ้นในวาระของสภาชุดนี้

เงื่อนปมเกิดจากศาลรัฐธรรมนูญวางแนวไว้ ว่าการแก้ไขรัฐธรรมนูญที่ผ่านประชามติมาแล้วจะต้องมีการทำประชามติ

เกิดการถกเถียงจนได้ข้อสรุปว่า เพื่อความปลอดภัย การแก้ไขควรทำประชามติ 3 ครั้ง ครั้งแรก ก่อนเสนอร่างแก้ไข, ครั้งที่สอง ภายหลังร่างแก้ไขผ่านรัฐสภา, ครั้งที่สาม ภายหลังการยกร่างโดยสภาร่างรัฐธรรมนูญ (ส.ส.ร.) แล้วเสร็จ

ส่วนวิธีการประชามติก็มีปัญหา เพราะ พ.ร.บ.ว่าด้วยการออกเสียงประชามติ 2564 กำหนดในมาตรา 13 ให้ใช้ระบบเสียงข้างมาก 2 ชั้น หรือ Double Marjority

ต้องมีผู้มาใช้สิทธิเกินครึ่งของผู้มีสิทธิออกเสียง และประชามติจะต้องมาจากเสียงข้างมากของผู้มาออกเสียง

คณะรัฐมนตรี พรรคก้าวไกล พรรคเพื่อไทย และพรรคภูมิใจไทย จึงเสนอร่าง พ.ร.บ.แก้ไข พ.ร.บ.ประชามติ ให้ใช้ระบบ Simple Majority ใช้เสียงข้างมากของผู้มาออกเสียงเป็นประชามติ

ผ่านสภาผู้แทนฯ อย่างท่วมท้น แต่เมื่อเข้าสภาสูงก็เกิดเรื่องใหญ่

สว.ชุดใหม่ 200 คน โชว์พาวเวอร์ แก้ไขกลับไปใช้ระบบชั้นเดียว จากนั้นสภาผู้แทนฯ ลงมติ ไม่เห็นชอบกับการแก้ไขของ สว. โดยพรรคภูมิใจไทย งดออกเสียง

ขั้นตอนจากนี้ จะต้องตั้งกรรมาธิการร่วม 2 สภาพิจารณาใหม่ แล้วส่งกลับ 2 สภาเพื่อลงมติ หากสภาใดสภาหนึ่งไม่เห็นชอบ ร่าง พ.ร.บ.จะถูกยับยั้งไว้ จนพ้น 180 วัน

จากนั้น สส.อาจลงมติยืนยันร่างเดิมที่เคยให้ความเห็นชอบ หรือร่างใหม่ที่ กมธ.ร่วมเสนอก็ได้

เห็นได้ชัดว่า พรรคภูมิใจไทยมีบทบาทสำคัญมากขึ้นเรื่อย ๆ ในเกมอำนาจของประเทศ

โดยเฉพาะต่อผลสำเร็จ หรือล้มเหลวของการแก้ไขรัฐธรรมนูญ นายอนุทิน ชาญวีรกูล รองนายกฯ มท.1 และหัวหน้าพรรค เผยเมื่อ 16 ต.ค. ว่าเรื่องของประชามติ พรรคภูมิใจไทยยังเชื่อว่าเพื่อประโยชน์สูงสุดของประเทศและประชาชน การมี “ดับเบิลล็อก” ก็จะมีความรอบคอบมากกว่า

ผู้สื่อข่าวถามว่า มีสัญญาณจากฝ่ายอนุรักษนิยมหรือไม่ นายอนุทินกล่าวว่า เราเชื่อหลักการของเราแบบนี้ ว่าประเด็นประชามติควรเป็นเช่นนี้

คำยืนยันจากนายอนุทิน ทำให้ทุกพรรคต้องปรับแผนเกี่ยวกับรัฐธรรมนูญใหม่

การทำประชามติครั้งแรกที่วางแผนว่าจะทำพร้อมกับการเลือกตั้ง อบจ.ในต้นปี 2568 คงเป็นไปได้ยาก เพราะร่าง พ.ร.บ.ประชามติจะเสร็จไม่ทัน

เกม “นิติสงคราม” จะลากยาวต่อไป ใครจะอยู่ใครจะไป ต้องวัดดวงกันเอาเอง

ข้อมูล/ภาพ : ประชาชาติธุรกิจ