ในวันที่โลกหมุนเร็ว แต่ปากคนหมุนเร็วกว่านั้น อาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ ก็ยังคงเป็นอาจารย์เฉลิมชัย คนที่ไม่เคยลดระดับเสียงเพื่อให้โลกเข้าใจง่ายขึ้น และไม่เคยกลัวที่จะทำให้ใครรู้สึกอึดอัด หากความจริงมันไม่อ่อนโยน
การตัดสินใจลาออกจากตำแหน่งศิลปินแห่งชาติ ไม่ใช่การหันหลังให้ศิลปะ แต่คือการแสดงออกถึงความจริงใจแบบถึงที่สุด ในยุคที่ตำแหน่งกลายเป็นเครื่องประดับ อาจารย์เฉลิมชัยกลับเลือกถอดมันออก ด้วยเหตุผลเรียบง่ายแต่กินใจว่า “ปากผมไม่ดี เดี๋ยวสถาบันจะเสียหาย”
จดหมายลาออกที่ส่งถึงกระทรวงวัฒนธรรมเมื่อเดือนก่อนเป็นความลับที่เพิ่งเปิดเผยอย่างเป็นทางการ แต่ในหัวใจของอาจารย์คงลาออกมานานแล้ว เพราะในเมื่อพูดตรงไม่ได้ ด่ากระทรวงไม่ได้ โวยวายต่อหน้าสื่อไม่ได้ แล้วจะเป็นศิลปินที่สะท้อนความจริงได้อย่างไร
บางทีความเงียบในสถาบันวัฒนธรรมอาจไม่ใช่ความสงบ แต่คือหลุมพรางแห่งความเฉยชา และคนอย่างอาจารย์เฉลิมชัยไม่ใช่คนที่จะนั่งเงียบอยู่ในห้องประชุม แล้วพยักหน้าให้กับข้อเสนอที่ไร้ศิลปะและไร้หัวใจ
ถ้าศิลปินแห่งชาติคือคนที่ต้องพูดเพราะ ใช้ภาษานุ่ม ใช้คำราชาศัพท์ก่อนทุกพยางค์ แล้วต้องหุบปากเมื่อเจอกระทรวง เชื่อว่าท่านคงคิดว่า “ไม่เป็นก็ได้”
การคืนเงินเดือนตลอด 14 ปี การไม่ใช้ตำแหน่งเอื้อประโยชน์ใดๆ การมอบคืนเกียรติให้ไปช่วยเหลือศิลปินคนอื่นที่ยากจน นั่นไม่ใช่การลาออก แต่คือการสละเพื่อรักษาอุดมการณ์ไว้ให้สะอาดกว่าเกียรติที่ถูกล็อบบี้
บางคนอาจจะบอกว่า “ก็ดีแล้วที่ลาออก ปากแบบนี้จะเสียภาพลักษณ์” แต่นั่นคือสิ่งที่น่าเศร้าที่สุด ในวันที่ภาพลักษณ์สำคัญกว่าภาพจริง ในวันที่คำพูดจริงๆ ถูกห้ามเพราะเกรงจะกระทบหน้าตา
แท้จริงแล้ว อาจารย์เฉลิมชัยไม่เคยเป็นศิลปินแห่งชาติด้วยตำแหน่ง ท่านเป็นด้วยฝีแปรง ความคิด และภาษาปากบ้านๆ ที่พูดเรื่องยากให้คนธรรมดาเข้าใจ คนที่กล้า “อ๊า” ใส่บนเวที โดยไม่มีเจตนาหยาบ แต่กลับเปิดเผยอย่างตรงไปตรงมา
ศิลปินแห่งชาติไม่จำเป็นต้องนั่งอยู่ในกรอบของวัฒนธรรมราชการ เพราะศิลปินที่แท้จริงจะเดินออกมา แล้วเขียนกรอบของตัวเองใหม่
